Αρχική σελίδα → Λογοτεχνία → Ποίηση


Ανέκδοτος Σεφέρης

Εφ. Τα Νέα, 24/10/2000

Ετοιμάζεται ο τελευταίος τόμος από το «Προσωπικό Ημερολόγιο»

Η εικόνα “http://assets.in.gr/assetservice/data/D2000/D1024/1pa1a.gif” δεν μπορεί να προβληθεί επειδή περιέχει σφάλματα.

Ο Γιώργος Σεφέρης σε έργο του ζωγράφου Γιάννη Ψυχοπαίδη (πάνω). Το σκίτσο που ο Γιώργος Σεφέρης έφτιαξε όταν επισκέφτηκε την αποθήκη του εμπόρου Σερίφ Ρεμζί, στη Σμύρνη (κάτω)

Ανέκδοτος, αδημοσίευτος, πολυπράγμων Γιώργος Σεφέρης. Ο τελευταίος τόμος από το "Προσωπικό Ημερολόγιο" με τον τίτλο "Μέρες Η (1961-1971)", με αδημοσίευτο, μέχρι σήμερα, υλικό, πρόκειται να έρθει στο φως. Η επιμελήτρια του τόμου, φιλόλογος και σεφερολόγος, Κατερίνα Κρίκου-Ντέηβις, γράφει για τις διάφορες όψεις του Σεφέρη στο λογοτεχνικό ένθετο των Times, TLS.

Όταν ο Γιώργος Σεφέρης κρατούσε σημειώσεις στο Προσωπικό του Ημερολόγιο, σκεφτόταν ποιο από τα γραπτά αντιπροσωπεύουν αληθινά τον εαυτό του. Αν οι βιαστικές σημειώσεις του για πράγματα που του τραβούσαν την προσοχή μιλούσαν για τον ίδιο πολύ περισσότερο από τα κείμενά του για όσα θεωρούσε σημαντικά πράγματα. Ο τρόπος με τον οποίο ο ποιητής, ο διανοούμενος, ο διπλωμάτης Σεφέρης αντιμετώπιζε τα γραπτά του, τη γλώσσα, την παράδοση, τη χώρα του και τους ανθρώπους γύρω του, βρίσκεται στις "Μέρες Η". Ο τόμος ανοίγει με την επίσκεψη του Γιώργου Σεφέρη στη γενέτειρά του, Σμύρνη, την 1η Νοεμβρίου 1969, όπου συνάντησε τον έμπορο σταφίδας και σύκων Σερίφ Ρεμζί, φίλο του και λάτρη της ποίησης τού Τ. Σ. Έλιοτ: "Η Σμύρνη έγινε αγνώριστη. Μεγάλα ξενοδοχεία, ψηλά κτίρια. Ο παλιός μου φίλος Σερίφ Ρεμζί έχει μεγαλώσει· συγκινήθηκε που τον θυμήθηκα". Αυτή η σημείωση, καθώς και το σκίτσο της αποθήκης του εμπόρου που έφτιαξε με μπλε μελάνι και μολύβι επιβεβαιώνουν πως για τον Σεφέρη η κοινή αγάπη που μοιράστηκε με τον Ρεμζί για την ποίηση του Έλιοτ μπορεί να ξεπεράσει τις εθνικές διαφορές.

Η επιμελήτρια του ανέκδοτου, τελευταίου, τόμου του "Προσωπικού Ημερολογίου" σημειώνει πως πρόκειται για ένα άνισο, αλλά σημαντικό κείμενο. Καλύπτει την τελευταία διετία του Σεφέρη από τη θητεία του ως Έλληνα πρέσβη στο Λονδίνο, τη χρονιά κατά την οποία τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, όπως και τα πρώτα χρόνια της ελληνικής χούντας, την οποία αποκήρυξε δημόσια από το BBC. Οι "Μερες Η" περιλαμβάνουν επίσης τις σκέψεις του γύρω από τη λύση του κυπριακού ζητήματος του 1959, τις σχέσεις του με την πολιτιστική ζωή της Ελλάδας, της Βρετανίας και της Γαλλίας, συζητήσεις με αγαπημένους φίλους του, κάποιες αδημοσίευτες μεταφράσεις του έργων αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, τις εντυπώσεις του πάνω στις οποίες βασίστηκε για το δοκίμιό του για τους Δελφούς, καθώς και σχέδια τμημάτων από ποιήματα που συγκρότησαν την τελευταία συλλογή του "Τρία Κρυφά Ποιήματα".

Η Κατερίνα Κρίκου - Ντέηβις εκτιμά πως ο Σεφέρης είχε από νωρίς αποφασίσει να εκδώσει τα ημερολόγιά του. Όμως ο χρόνος τον πρόλαβε και οι δύο τόμοι που καλύπτουν τα τελευταία είκοσι χρόνια της ζωής του έμειναν ανέγγιχτοι. Και ακριβώς γι' αυτόν τον λόγο μαρτυρούν στον ερευνητή τις νοητικές διεργασίες του ποιητή. Αποδιώχνουν μάλιστα την ιδέα πως ακόμα και όταν έγραφε κάτι τόσο προσωπικό, όπως είναι ένα ημερολόγιο, ο συγκρατημένος, ο εγκεφαλικός Σεφέρης, διατηρούσε τον αυτοέλεγχό του σκεπτόμενος πάντα τους μελλοντικούς αναγνώστες του. Οι "Μέρες Η" κάνουν σαφές πως ο Σεφέρης δεν θυσίαζε τον αυθορμητισμό του προς χάρη της δημόσιας εικόνας του, αλλά ό,τι έγραφε στο ημερολόγιό του το κρατούσε για προσωπική του χρήση.

Το μέρος από τον τόμο αυτό που αναφέρεται στα τελευταία δύο χρόνια της θητείας του ως πρέσβη στο Λονδίνο συντίθεται από τις καθαρά ημερολογιακές σημειώσεις του και από τα πρακτικά που κρατούσε στο γραφείο του στην πρεσβεία το 1961 και το 1962. Η εγγραφή της 19ης Ιανουαρίου 1961 από το ημερολόγιο της πρεσβείας θα μπορούσε να τιτλοφορηθεί "Μία μέρα στη ζωή του πρέσβη Γιώργου Σεφεριάδη". Είναι κατά την περίοδο που η Κύπρος είχε ανακηρυχθεί ανεξάρτητη Δημοκρατία, αλλά δεν είχε ακόμα γίνει μέλος της Κοινοπολιτείας και ο Έλληνας πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής σχεδίαζε μία επίσημη επίσκεψη στο Λονδίνο. Είναι το ίδιο διάστημα που το Κονγκό, παρ' όλο που είχε αποκτήσει την πλήρη ανεξαρτησία του (1960), βρισκόταν ακόμα σε κατάσταση ταραχών. Ο Σερ Φρέντερικ Χόιερ Μίλαρ ήταν τότε μόνιμος υφυπουργός Εξωτερικών. Ο πρέσβης Σεφεριάδης δέχεται την επίσκεψή του στις 3 το μεσημέρι. Τον ρωτάει για την Κύπρο και εκείνος του απαντάει πως το ερώτημα της Κύπρου δεν υπάρχει πλέον για το υπουργείο Εξωτερικών. Συζητώντας για την επίσημη επίσκεψη του Καραμανλή, ο Βρετανός αξιωματούχος του απαντά: "Ένα νέο κεφάλαιο ανοίγει στις μεταξύ μας σχέσεις: ευτυχώς ένα άλλο κλείνει, που πρέπει να πω δεν θα έπρεπε να έχει υπάρξει". Ο Σεφέρης σημειώνει στο ημερολόγιο του πρέσβη τον εγκάρδιο χαιρετισμό τους. Μισή ώρα αργότερα θα σημειώσει μία ιδέα του για τη μετάφραση της "Έρημης Χώρας" του Έλιοτ, στις έξι το απόγευμα θα γράψει ένα γράμμα στον υπουργό Εξωτερικών Ευάγγελο Αβέρωφ ενημερώνοντάς τον για την αλλαγή των Βρετανών. Στις εννιά το βράδυ γράφει μια επιστολή στον "Ίκαρο" για την τρίτη έκδοση των ποιημάτων του. Η Κατερίνα Κρίκου - Ντέηβις, σκυμμένη πάνω από τα στιγμιότυπα της ζωής που ο Σεφέρης έχει καταγράψει, διαπιστώνει πως το υλικό του έργου του, που περιμένει κι άλλους ερευνητές για να το εκδώσουν, βαθαίνει την κατανόησή μας για τον άνθρωπο και ποιητή Σεφέρη, πάντα ανοιχτό στα εξωτερικά ερεθίσματα, ωστόσο βαθιά ριζωμένο στη δική του γλώσσα, το τοπίο και την παράδοση.