Η περιπλάνηση της ποίησης στον κόσμο των γηπέδων

Γιώργος Δουατζής, εφ. Καθημερινή, 5/11/2006

Το ποδόσφαιρο ενέπνευσε στίχους σε 163 Έλληνες δημιουργούς

Γιώργος Μαρκόπουλος, Εντός και εκτός έδρας, Το ποδόσφαιρο στην ελληνική ποίηση, εκδ. Καστανιώτη, 2006, σελ. 133

Μια όμορφη, ευαίσθητη, ποιητική περιπλάνηση στον κόσμο του ποδοσφαίρου. Μια καταγραφή της πολύπλευρης, πολυσήμαντης πρόσληψης του λαϊκού αυτού αθλήματος, από τους ποιητές μας. Αυτό είναι το περιεχόμενο του βιβλίου που επιμελήθηκε με εμφανώς περισσή φροντίδα ο ποιητής Γιώργος Μαρκόπουλος. Ένας μικρός άθλος, αφού το βιβλίο περιλαμβάνει συλλογή από στίχους εκατόν εξήντα τριών ποιητών μας, από τη γενιά του ’30 μέχρι σήμερα.

Ο Γ. Μαρκόπουλος δηλώνει στον πρόλογό του λάτρης του αθλήματος και επισημαίνει: «Περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, επιδιώκω στο βιβλίο αυτό να επισημάνω πως η σχέση αγάπης μιας ομάδας ποιητών προς το ποδόσφαιρο, μας προσέφερε στίχους εξόχως πρωτότυπους. Η εκ των «έσω» τάση οράσεως μερικών άλλων, μας έδωσε δημιουργήματα πλήρη μεταφυσικού ζόφου. Η αρνητική στάση κάποιων τρίτων αποτύπωσε αποσπάσματα που προβληματίζουν. Η ενσωμάτωση όρων ή λέξεων παρήγαγε στίχους με φορτισμένη πιο έντονα τη γλώσσα, ενώ η μεταφορά «μνημών παιχνιδιού» από την παιδική ηλικία, πρόβαλε εικόνες που αξίζει ιδιαιτέρως να προσεχθούν».

Οκτώ ενότητες

Το κοπιώδες ερευνητικό έργο του Γ. Μαρκόπουλου χωρίζεται σε οκτώ ενότητες, οι τίτλοι των οποίων έχουν προέλθει στην πλειονότητά τους από τίτλους ποιημάτων, όπως: «Εραστές της μπάλας όλου του κόσμου» από το κείμενο του Μανώλη Αναγνωστάκη «Άγιαξ για πάντα» ή «Μια εικόνα κρεμαστή, χρωματιστή…» από το ποίημα του Μάνου Χατζιδάκι για τον Τζωρτζ Μπεστ. Και ακόμα «Ο πονεμένος σουτάρει από κοντά» από το ποίημα του Νίκου Καρούζου «Αγχώδης εμπειρία».

Οι ενότητες του βιβλίου είναι θεματικές.

- Στην πρώτη ενότητα παρουσιάζονται στίχοι ποιητών που αγαπούν το άθλημα, όπως των Αναγνωστάκη, Παπαγεωργίου, Δενέγρη, Λάγιου και άλλων.

- Στη δεύτερη ενότητα υπάρχουν στίχοι ποιητών που «εισχωρούν πίσω από την ξεγνοιασιά του παιχνιδιού, μη επιτρέποντας την παρεμβολή ούτε στιγμιαίων εξάρσεων χαράς», όπως των Γεράνη, Κοντού, Φωστιέρη, Λιοντάκη, Γκιμοσούλη και άλλων.

- Στην τρίτη ενότητα καταγράφεται η επιφύλαξη, ως και άρνηση έναντι του ποδοσφαίρου, το οποίο ενοχοποιείται για τον αποπροσανατολισμό των μαζών. Μόνο κολακευτικοί για το άθλημα δεν είναι οι στίχοι των Γκόρπα, Βαλαωρίτη, Κακουλίδη, Πούλιου και άλλων.

- Η τέταρτη ενότητα περιλαμβάνει και σχολιάζει ποιήματα όσων ποιητών «χρησιμοποιούν στο έργο τους λέξεις και εικόνες αντλημένες από τον χώρο του παιχνιδιού», όπως οι Ασλάνογλου, Δικταίος, Εγγονόπουλος, Εμπειρίκος, Ελευθερίου, Ταχτσής, Κακναβάτος, Ιωάννου, Χρονάς και άλλοι.

- Στην πέμπτη ενότητα ο αναγνώστης βρίσκει ποιήματα των Καρούζου, Κακλαμανάκη, Πατίλη κ.ά. που προβάλλουν «την ερημιά του τοπίου, σε συνδυασμό πάντα με το παιχνίδι».

- Στην έκτη ενότητα υπάρχουν αποσπάσματα ποιημάτων των Σεφέρη, Μουντέ, Δάλλα κ.ά. που βλέπουν τη λειτουργία του γηπέδου μακριά από το ποδόσφαιρο.

- Η έβδομη ενότητα περιλαμβάνει ποιήματα ή αποσπάσματα ποιημάτων των Βαφόπουλου, Νεγρεπόντη, Πορφύρη, Δημουλά κ.ά. που πρέπει να γνωρίζει κανείς αν επιθυμεί να έχει μια πληρέστερη ενημέρωση στο θέμα του ποδοσφαίρου.

- Η όγδοη και τελευταία ενότητα του βιβλίου παρέχει στοιχεία και πληροφορίες για θεωρητικά ή αφηγηματικά κείμενα, που έγραψαν ποιητές για το ποδόσφαιρο. Επίσης, αναφέρονται κείμενα συγγραφέων για τη σχέση ποίησης - ποδοσφαίρου.

Η γενιά του ’30

Ο Γ. Μαρκόπουλος δεν παραλείπει την αναφορά στους ποιητές της γενιάς του ’30 που «έριξαν μια ματιά στο άθλημα» και οι οποίοι «αν και ήσαν από τους πιο ριζοσπαστικούς, εντούτοις τους διακρίνει μια επιφανειακή αφ’ υψηλού σχέση προσεγγίσεως».

Και μη ξεχνώντας την ποιητική του ιδιότητα ο συγγραφέας - μελετητής, καταλήγει στο υστερόγραφό του: «…όσο θα παραμένει ακλόνητη, σε κάθε ηλικία η αθωότητα, πάντα θα βγαίνουν στη ζωή παίκτες, παιδιά, χορευτές και ποιητές, για να την παρηγορούν και να την ομορφαίνουν».

Ενα σπάνιο ντοκουμέντο ποίησης, παρηγορίας και ομορφιάς, το οποίο εντυπωσιάζει με το εύρος των στίχων και τον αριθμό των ποιητών που αγκάλιασαν το κατ’ εξοχήν λαϊκό αυτό άθλημα.