Αρχική σελίδα → Λογοτεχνία → Πεζογραφία

Ο τραγικός, αρρενωπός κύριος Χέμινγουεϊ

Hλίας K. Mαγκλίνης, εφ. Καθημερινή, 15/8/2004

Οι τρεις πρώτοι τόμοι από τα Άπαντα του κορυφαίου Aμερικανού συγγραφέα που θα κυκλοφορήσουν για πρώτη φορά στην Eλλάδα

Έρνεστ Χέμινγουεϊ, Κι ο ήλιος ανατέλλει (Φιέστα), Μτφ. Μιχάλης Μακρόπουλος, Σελ. 290. Αποχαιρετισμός στα όπλα, Μτφ. Αννα Παπασταύρου, Σελ. 400. Μια κινητή γιορτή, Μτφ. Σταύρος Παπασταύρου, Σελ. 224, Εκδ. Καστανιώτη, σειρά: Άπαντα

Περίεργη περίπτωση ο Χέμινγουεϊ. Θεωρούμενος ως ένας από τους σύγχρονους κλασικούς, με βραβείο Νόμπελ στο ενεργητικό του (1954) και κάμποσες επιτυχημένες κινηματογραφικές διασκευές των έργων του, έχει πάρει τη θέση του στο ράφι με τα αγαπημένα μας λογοτεχνικά στερεότυπα: πτυχιακές εργασίες, διατριβές και μελέτες αφιερωμένες σε αυτόν έχουν γραφεί άπειρες. Αγαπημένος κυρίως του ανδρικού αναγνωστικού κοινού, αντιπαθής σε φιλειρηνιστές, φιλόζωους και φεμινίστριες -παρότι σχεδόν όλοι υποκλίνονται στον αφηγηματικό του οίστρο. Ινδαλμα για τους απανταχού πότες και κυνηγούς της περιπέτειας, βέρος Αμερικανός αλλά και θιασώτης της ευρωπαϊκής σκηνής των γραμμάτων, κυρίως γύρω στις δεκαετίες του ’20 και του ’30, δαιμόνιος ρεπόρτερ και πολεμικός ανταποκριτής, εναρμόνισε την ξερή, στακάτη, δημοσιογραφική συμβαντολογική γραφή με εκείνη του υπαινιγμού, της αμφισημίας, των παύσεων και του πυκνού, έμμεσου, πλάγιου λόγου.

Iδιότυπος ποιητής

Ένας ιδιότυπος ποιητής, με άλλα λόγια. Για κάποιους, ένας παρωχημένος συγγραφέας, και γι’ άλλους, ένας αξεπέραστος καταγραφέας της ανθρώπινης κατάστασης. Παρότι η Αμερική του 20ού αιώνα έδωσε τους μέγιστους Φόκνερ και Πάουντ, τον Ελιοτ, τον Φιτζέραλντ, τον Ντος Πάσος, σημείο αναφοράς είναι πάντα ο Χέμινγουεϊ. Ο τραγικός Χέμινγουεϊ, τυραννισμένη συνείδηση, ένας βαθιά πληγωμένος άντρας που όσο κι αν τρεφόταν από την εγωπάθειά του, αμφισβητούσε τις ικανότητές του σε πολλά επίπεδα. Ώσπου έφτασε στα έσχατα όρια της απελπισίας και, ανήμπορος να σύρει έστω και μία γραμμή, έχωσε την κάνη του τουφεκιού του στο στόμα του το 1961 και έδωσε οριστικό τέλος και στα γραπτά και τις περιπέτειες.

Τα βιβλία του Χέμινγουεϊ κυκλοφορούσαν εδώ και πολλές δεκαετίες στη χώρα μας σκόρπια και μπορεί τα τελευταία χρόνια να βελτιώθηκαν οι μεταφράσεις (πολύ πρόχειρα μου έρχεται στο μυαλό μια έκδοση του «Χιόνια στο Κιλιμάντζαρο» από τη Νεφέλη, σε καλή μετάφραση της Ελένης Μαύρου), παρόλα αυτά, μια συστηματική έκδοση του συνόλου του έργου του δεν είχε υπάρξει στη χώρα μας.

Ως τώρα. Διότι οι εκδόσεις Καστανιώτη, με την πρωτοβουλία του μεταφραστή και υπεύθυνου της ξένης σειράς λογοτεχνίας, Ανταίου Χρυσοστομίδη, εξασφάλισε τα δικαιώματα για την έκδοση των απάντων του εμβληματικού αυτού συγγραφέα.

Η αρχή έχει γίνει με τρεις τόμους που ήδη κυκλοφορούν: το πρώτο μυθιστόρημα που τον κατέστησε διάσημο, «Κι ο ήλιος ανατέλλει (Φιέστα)», το κλασικό «Αποχαιρετισμός στα όπλα» και ένα από τα τελευταία του έργα, που εκδόθηκε το 1964, τρία χρόνια μετά τον αυτοχειριασμό του, το χρονικό «Μια κινητή γιορτή».

Αίμα και πάθος

Κατ’ αρχάς, το «Κι ο ήλιος ανατέλλει»: γραμμένο το 1926, αποτέλεσε την πρώτη μεγάλη επιτυχία του, μετά την έκδοση του «Τρεις ιστορίες και Δέκα ποιήματα» (1923, τυπωμένο στο Παρίσι), την εξαιρετική συλλογή διηγημάτων «Στον καιρό μας» (1925, ΗΠΑ) και το σατιρικό μυθιστόρημα «Οι χείμαρροι της άνοιξης» (1926, ΗΠΑ). Στο «Κι ο ήλιος ανατέλλει» ο Χέμινγουεϊ καταγράφει την ηθική κατάπτωση μιας ομάδας Αμερικανών και Αγγλων εμιγκρέδων στο Παρίσι και στην Παμπλόνα.

Χτυπημένοι από τον πόλεμο, ψυχικά και οργανικά (ο κεντρικός ήρωας, Τζέικ Μπαρνς, τραυματίστηκε στα γεννητικά όργανα...), βρίσκουν καταφυγή στο αλκοόλ και στη βιαιότητα της ταυρομαχίας -συμβολική, τελετουργική πράξη θανάτου με έντονες σεξουαλικές αναφορές.

Στον πυρήνα του μυθιστορήματος εξάλλου βρίσκεται η σύγκρουση τριών αντρών χάριν της νυμφομανούς Μπρετ. Ο υπότιτλος «Φιέστα» παραπέμπει στη φημισμένη τοπική γιορτή της Παμπλόνα, όπου και κορυφώνεται το δράμα των ηρώων του Χέμινγουεϊ.

Τρία χρόνια μετά τη «Φιέστα», ο Ερνεστ χτύπησε φλέβα χρυσού με το πολεμικό μυθιστόρημα «Αποχαιρετισμός στα όπλα»: η τραγική σχέση του Αμερικανού ανθυπολοχαγού, οδηγού νοσοκομειακού στα μέτωπα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, Φρέντερικ Χένρι, για την όμορφη Αγγλίδα νοσοκόμα Κάθριν Μπάρκλεϊ.

Περνούν ένα ευτυχισμένο καλοκαίρι στο Μιλάνο, όταν εκείνη τον φροντίζει μετά από έναν τραυματισμό του, ο πόλεμος τους χωρίζει και πάλι, και όταν ξαναβρίσκονται, έγκυος πια εκείνη, είναι αφού έχει λιποτακτήσει ο Φρέντερικ από το στρατό. Καταφεύγουν στην Ελβετία για τη γέννα του παιδιού τους, αλλά τόσο η μητέρα όσο και το έμβρυο πεθαίνουν κατά τη διάρκεια του τοκετού.

Στην πραγματικότητα, η Αγγλίδα νοσοκόμα που ερωτεύτηκε ο τραυματίας Χέμινγουεϊ, του ράγισε την καρδιά όταν του δήλωσε στο τέλος ότι της «φαινόταν πολύ παιδί» για να προχωρήσει σε κάτι πιο σοβαρό μαζί του...

Το Παρίσι της Στάιν

Τέλος, η «Κινητή γιορτή»: ένα θαυμάσιο χρονικό που καλύπτει τα χρόνια 1921-26 και όπου ο γηραιός και καταβεβλημένος πια Χέμινγουεϊ καλλιεργεί τον μύθο του προ του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου Παρισιού (το οποίο όμως ζει στον απόηχο της φρίκης του Πρώτου), ως επίκεντρο της καλλιτεχνικής ζωής ολόκληρου του πλανήτη σχεδόν. Μέσα σε είκοσι σύντομα πεζά ο Χέμινγουεϊ περιγράφει τις πρώτες του συγγραφικές ανησυχίες και τις συζητήσεις του με την Γερτρούδη Στάιν, τον Πάουντ, τον Φιτζέραλντ, τον Tζόις βεβαίως και άλλα «ιερά τέρατα» της λογοτεχνίας.

Η «ομάδα» των μεταφραστών που έχει αναλάβει το γύρισμα των απάντων του Χέμινγουεϊ στα ελληνικά δίνει τον καλύτερό της εαυτό, υπό την επίβλεψη πάντα του Α. Χρυσοστομίδη. Αναμφισβήτητα, ένα από τα εκδοτικά γεγονότα της χρονιάς που διανύουμε.