Αρχική σελίδα → Λογοτεχνία → Πεζογραφία

Τζον Φόουλς, ο ερημίτης της βρετανικής λογοτεχνίας

Νίκος Βατόπουλος, εφ. Καθημερινή, 8/11/2005

«Ερημίτης» της βρετανικής λογοτεχνίας, ο Τζον Φόουλς, έφυγε το Σάββατο από τη ζωή σε ηλικία 79 ετών έπειτα από μακρά ασθένεια. O Φόουλς πέθανε στο σπίτι του στο Lyme Regis του Ντόρσετ, όπου είχε εγκατασταθεί από το 1968. Στην παραθαλάσσια αυτή πόλη με τα απότομα βράχια και τη βικτωριανή ατμόσφαιρα είχε γυριστεί η ταινία «H γυναίκα του Γάλλου υποπλοιάρχου» (και όχι «υπολοχαγού» όπως είχε λανθασμένα μεταφραστεί), βασισμένη σε ένα από τα πιο διάσημα μυθιστορήματά του, στο οποίο ο Φόουλς είχε επιτύχει ένα θαυμαστό συνδυασμό φαντασίας, πραγματικότητας και αυτο-πραγμάτωσης.

Αυτό άλλωστε το τρίπτυχο χαρακτηρίζει το σύνολο του μεγάλου έργου του, πλούσιου σε μυθιστορήματα, δοκίμια και ποίηση. O Φόουλς που συνδέθηκε πνευματικά με την Ελλάδα, όπου υπηρέτησε ως δάσκαλος στις Σπέτσες τη δεκαετία του '50 (εμπειρία που μεταφέρει στο βιβλίο του «O Μάγος»), υπήρξε ένας συγγραφέας που αναδύθηκε στη δεκαετία του '60 με τον «Συλλέκτη», βιβλίο με το οποίο εισήγαγε στη λογοτεχνική ζωή το δικό του ιδίωμα γλώσσας, φαντασίας και σεξουαλικότητας. H εμμονή του με τις λέξεις, τις οποίες κεντούσε σε έναν αχανή καμβά πηγαίας φαντασίας και απελευθερωμένου υποσυνείδητου, καταδείκνυε την έλξη του προς την καταγωγή του συναισθήματος κοντά στη βάση της ανθρώπινης εμπειρίας. Ερωτικός, συχνά με άμεσο τρόπο, ο Φόουλς είχε μεγάλη αδυναμία στις γυναίκες, τη φύση, την αντι-υλιστική ζωή, την παλιά Αγγλία, τον κόσμο των ονείρων και τους κρίκους των συνειρμών, στοιχεία που όριζαν τις πορείες των ηρώων του, ανδρών και γυναικών, προς το ενσυνείδητο βίωμα.

«Ο Μάγος», ογκώδες, πολυεπίπεδο και συναρπαστικό μυθιστόρημα, κυκλοφόρησε το 1966 και εμπεριέχει πλήθος αυτοβιογραφικών στοιχείων, από την ελληνική εμπειρία του ώς τον μεγάλο του έρωτα προς την πρώτη γυναίκα του Ελίζαμπεθ. Πέρα από το να είναι ένας αφηγηματικός συγγραφέας που εξερευνά το υποσυνείδητο και τη σχέση των ηρώων με το παρελθόν και το ορισμένο περιβάλλον, ο Φόουλς δημιούργησε το δικό του σύμπαν, το οποίο προστάτεψε από την έκθεση στη δημοσιότητα και το διαφύλαξε σαν έναν ακέραιο πύργο με αλληλοσυνδεόμενα δώματα της φαντασίας. Στους μαιάνδρους του έργου του εντοπίζει κανείς σήμερα έναν ανανεωτή της βρετανικής λογοτεχνίας που κινήθηκε αντίθετα στις σειρήνες της εμπορικής λογοτεχνίας. Με απήχηση του έργου του και στις ΗΠΑ, ο Φόουλς αναβάπτισε τη βρετανικότητα και της προσέδωσε οικουμενική δυνατότητα χάρη στη σύζευξη γλώσσας και μύθου, με πηγές που οδηγούν βαθιά έως τις αρχαίες παραδόσεις, τον πρωτόγονο ερωτισμό, τον κόσμο των ιδεών και της γνώσης, ακόμα και τον ίδιον τον παγανισμό, που ενίοτε υποκρύπτει πίσω από σύγχρονες παραβολές.

Οι εκδόσεις «Εστία» κυκλοφορούν συστηματικά τα έργα του Τζον Φόουλς στην ελληνική γλώσσα, όλα σε μετάφραση Φαίδωνα Ταμβακάκη, πλην του τελευταίου του, το δοκιμιακό έργο «Σκουληκότρυπες» (μτφ. Γιώργος Βάρσος). Τα έργα στα ελληνικά: «O Μάγος», «O Συλλέκτης», «H ερωμένη του Γάλλου υποπλοιάρχου», «Εβένινος Πύργος», «H εξορία του συγγραφέα: μία συνέντευξη».