→ Λογοτεχνία → Πεζογραφία

Το σκουλήκι έμεινε στο κουκούλι

Θεόδωρος Γρηγοριάδης, εφ. Τα Νέα, 26/9/2009

Ένα μυστήριο του 18ου α2ιώνα στο πολυφωνικό μυθιστόρημα του Τζων Φώουλς

Για δύο δεκαετίες ο Τζων Φώουλς ήταν ο μοναδικός ανάμεσα στους Άγγλους συγγραφείς που συνδύαζε τη λογοτεχνική ευαισθησία με τη μαζική αποδοχή
Το σκουλήκι έμεινε στο κουκούλι

ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΤΟΥ ΤΖΩΝ ΦΩΟΥΛΣ «ΕΝΑ ΚΑΠΡΙΤΣΙΟ» ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΠΕΡΙΠΛΟΚΟ ΚΑΙ ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ, ΓΕΜΑΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥΣ ΣΤΗ ΜΟΡΦΗ, ΕΝΑ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ 18ουΑΙΩΝΑ, ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΜΥΘΟΣ ΜΑΖΙ, ΙΔΩΜΕΝΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΠΤΙΚΗ ΕΝΟΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΤΟΥ 20ού ΑΙΩΝΑ

Σα να ξεπαγώνει μια γκραβούρα παλιά και να ζωντανεύουν οι φιγούρες. Μια πενταμελής ομάδα έφιππων ταξιδιωτών ταξιδεύει στη θλιβερή Νοτιοδυτική Αγγλία που «για τον μορφωμένο Άγγλο περιηγητή τότε δεν υπήρχε τίποτε το ρομαντικό ή γραφικό στα ντόπια άγρια τοπία». Ο ρομαντισμός θα αναδυθεί αργότερα. Βρισκόμαστε στο 1736, η ομάδα θα διανυκτερεύσει σε ένα φτηνό πανδοχείο και έτσι θα γνωρίσουμε τους ταξιδιώτες. Τον θείο με τον νευρωτικό και ανίκανο ανιψιό του, από ανώτερη ευγενική τάξη, δύο ακόμη άντρες που είναι συνοδοί και υπηρετικό προσωπικό και μία νέα γυναίκα. Εκεί στο ξενοδοχείο θα πλησιάσουμε στα δωμάτια των ταξιδιωτών. Ο υπηρέτης, ο κωφάλαλος και σεληνιασμένος Ντικ, ποθεί τη νεαρή ταξιδιώτισσα η οποία μάλλον έχει προσληφθεί στην αποστολή αυτή για έναν συγκεκριμένο σκοπό. Οι ανώνυμοι ταξιδιώτες αποκτούν σταδιακά ονόματα και ιδιότητες για να αντικατασταθούν σταδιακά στο τέλος του βιβλίου με άλλες διαφορετικές. Κανείς δεν ήταν αυτός που έδειχνε στην αρχή. Η αβεβαιότητα ως προς την ταυτότητά τους και ως προς το παρελθόν τους είναι ένα χαρακτηριστικό που ανιχνεύεται σχεδόν σε όλα τα έργα του Φώουλς.

Η σπηλιά

Ούτε η αποστολή κατευθυνόταν στη συνάντηση με μια συγγενή, κληρονόμο του ανιψιού, ούτε επρόκειτο για ένα προαποφασισμένο προξενιό. Θα σταματήσουν στο Στόουνχεντζ, στον ειδωλολατρικό ναό και εκεί, σε μια ερεβώδη σπηλιά, θα βιώσουν ανομολόγητες και αποκρυφιστικές εμπειρίες. Αμέσως μετά ο Ντικ βρίσκεται κρεμασμένος και οι υπόλοιποι εξαφανισμένοι. Ο Υψηλότατος, πατέρας του «ανιψιού», θα αναθέσει στον ανακριτή Αίυσκοφ τη διαλεύκανση της υπόθεσης που μόνον περαιτέρω συσκότιση θα επιφέρει.

Η όλη πλοκή δίνεται μέσα από τα ντοκουμέντα που καταγράφονται στις ανακρίσεις και στις καταθέσεις μαρτύρων. Κι έτσι, ανάμεσα από διασταυρούμενες αλλά και αλληλοσυγκρουόμενες καταθέσεις, μαθαίνουμε ότι ο συνοδός ήταν ηθοποιός, νοικιασμένος ειδικά για το ταξίδι και η κοπέλα, η Ρεβέκκα, μια πόρνη του Λονδίνου που θα συμμετάσχει στο σπήλαιο σε μια σατανιστική τελετή. Η ίδια όμως, αργότερα, όταν θα βρεθεί παντρεμένη και έγκυος, θα ισχυριστεί ότι φέρει μέσα της μια εκλεκτή σπορά αφού μέσα στο σπήλαιο τής αποκαλύφθηκε η Αλήθεια. Θεμελιώνεται η θρησκευτική κοινότητα των Σαίηκερς, της Ενωμένης Κοινότητας των Πιστών της Δευτέρας Παρουσίας του Χριστού.

Το κουκούλι

Είναι ολοφάνερο ότι ο Φώουλς δεν γράφει ένα ιστορικό μυθιστόρημα, επιλέγει όμως μια ιστορική στιγμή αληθινή, τη γεμίζει με αληθινά και φτιαχτά ντοκουμέντα, παραθέτοντας αυθεντικά χωρία από εφημερίδες εποχής, ενώ επεμβαίνει από το συγγραφικό παρόν για να προσδιορίσει μια περίοδο θρησκευτικών και κοινωνικών συγκρούσεων και να μιλήσει για ένα μέλλον, πιο ανυπάκουο που, σύμφωνα με τη σκέψη του ανακριτή, «θα οδηγούσε στη μισητή μορφή ανθρώπινης διακυβέρνησης, τη δημοκρατία, που είναι συνώνυμη με την αναρχία». Η Ρεβέκκα, βιώνοντας τη δική της αποκάλυψη, θα μεταμορφωθεί σε μια νέα γυναίκα, σύμβολο αλλαγών και μιας πνευματιστικής ζωής, θα είναι το κουκούλι, η προνύμφη όσων ευαγγελίζεται. («Α maggot», ο αγγλικός τίτλος του μυθιστορήματος, σημαίνει καπρίτσιο, χορευτική μελωδία και το σκουλήκι, την προνύμφη).