→ Λογοτεχνία → Πεζογραφία

Μιχαήλ Μιτσάκης, Παρά τοις δούλοις. Τα Ιωάννινα, Φιλολογική επιμέλεια: Γιάννης Παπακώστας, εκδ. Πατάκης, σελ. 88, 11 €

Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, εφ. Ελευθεροτυπία (Βιβλιοθήκη), 27/8/2004

Τα δύο πεζά του Μιχαήλ Μητσάκη, «Παρά τοις δούλοις» και «Τα Ιωάννινα», που με άκρα φροντίδα φέρνει στο φως της δημοσιότητας ο Γιάννης Παπακώστας, γράφτηκαν, όπως σημειώνει ο ίδιος στην εισαγωγή του, περίπου την ίδια περίοδο και με την ίδια αφορμή: ένα ταξίδι το οποίο έκανε ο συγγραφέας στα Γιάννινα για λογαριασμό της «Ακροπόλεως» του Βλάση Γαβριηλίδη, εν έτει 1887.

Το «Παρά τοις δούλοις» συνδυάζει τη δημοσιογραφική ανταπόκριση με την προσωπική μαρτυρία. Ο Μητσάκης καταγράφει με λεπτομέρειες όσα συμβαίνουν στο περιβάλλον του και παρουσιάζει μεγάλες εκρήξεις οργής όταν βλέπει το ελληνικό κράτος να παραμένει παντελώς και θεαματικά αμέτοχο στα τεράστια προβλήματα που αντιμετωπίζει ο τόπος τον οποίο έχει επισκεφθεί. Παρά τη λειτουργία αυτού του έντονα θυμικού στοιχείου, ο Μητσάκης δεν παραιτείται λεπτό από του δουλειά του ως ακούραστου παρατηρητή. Σχολιάζει τη φυλετική ποικιλία που συναντά παντού μπροστά του (Έλληνες, Τούρκοι, Εβραίοι και Αλβανοί), δίνει αριθμούς για σχολεία, δημόσια κτίρια και νοσοκομεία, πλάθει υποβλητικές εικόνες της φύσης, προσέχει πολύ τη συμπεριφορά των ανθρώπων τριγύρω του, μιλάει με αξιωματούχους της τουρκικής διοίκησης, σχολιάζει την πολιτική της ελληνικής κυβέρνησης και δεν παραλείπει να τονίζει συνεχώς τη σημασία και το βάρος των εθνικών θεμάτων. Ο Παπακώστας κάνει στην εισαγωγή του πολύ ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις για τη λογοτεχνική αξία του κειμένου, σημειώνοντας πως τα ισχυρότερα στοιχεία του είναι οι δυνατές περιγραφές, οι διάσπαρτες παρομοιώσεις και μεταφορές, η ιδιαίτερα επεξεργασμένη και φροντισμένη γλώσσα του, καθώς και τα αδρά και συνάμα εξαιρετικά παραστατικά του χρώματα.

Ως προς το δεύτερο κείμενο της συλλογής, τα «Ιωάννινα», είναι μια περιήγηση στο εσωτερικό της πρωτεύουσας της Ηπείρου, που καλύπτει τα πάντα ή περίπου τα πάντα: τις κοινωνικές τάξεις και τις οικονομικές δραστηριότητες, το φυσικό περιβάλλον, τα αρχιτεκτονικά μνημεία, αλλά και την καθημερινή ζωή.

Η πολύ καλή δουλειά του φιλολογικού επιμελητή και το δεδομένο ενδιαφέρον των δύο κειμένων του Μητσάκη έχουν ως τελικό αποτέλεσμα μια σημαντική έκδοση. Ούτως ή άλλως, ο Μητσάκης παραμένει μία από τις πιο αξιοπρόσεκτες πεζογραφικές φυσιογνωμίες του 19ου αιώνα και υπάρχουν ασφαλώς πολλά ακόμη που μπορούμε να συζητήσουμε για τον ίδιο και το έργο του.