Παραλογή: “Του Νεκρού Αδελφού”

Ερωτήσεις

Ποιο πρόσωπο προβάλλεται στους πέντε πρώτους στίχους και τι, κατά τη γνώμη σας, εξυπηρετεί αυτή η προβολή του;
Μεταξύ των στίχων 17 και 18 υπάρχει κάποιο κενό στην αφήγηση. α)Ποια γεγονότα ή καταστάσεις λείπουν, κατά τη γνώμη σας, από την αφήγηση; β)Ποια σκοπιμότητα πιστεύετε ότι εξυπηρετεί αυτό το κενό;
Πώς μπορούν να δικαιολογηθούν: α)το «μυριανάθεμα» και η «βαριά κατάρα» (στ. 29) της μάνας προς τον Κωσταντή; β)η «ανάσταση» του Κωσταντή;
Το ταξίδι της επιστροφής έχει χαρακτηριστεί ως «οδοιπορικό αγωνίας» για την Αρετή. Συμφωνείτε με αυτό το χαρακτηρισμό; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
α)Σε ποιους στίχους φαίνεται η ανησυχία της Αρετής στο ταξίδι της επιστροφής της προς την πατρική οικία; β)Ποια επιχειρήματα χρησιμοποιεί ο Κωσταντής για να διασκεδάσει τις ανησυχίες της;
Σε ποιους στίχους αποκαλύπτεται η συμμετοχή της φύσης στη δράση του ποιήματος και γιατί;
Πώς παρουσιάζεται η μάνα στο τραγούδι και ποιο ρόλο έχει στην εξέλιξη της δράσης;
Στο τραγούδι εναλλάσσονται ο διάλογος, η περιγραφή και η αφήγηση. α)Ποια η λειτουργία του κάθε στοιχείου στο τραγούδι; β)Ποιο από τα στοιχεία αυτά, κατά τη γνώμη σας, υπερισχύει στην ενότητα των στ. 66-82 και γιατί;
Σε ποιους στίχους, κατά τη γνώμη σας, κορυφώνεται το δράμα και γιατί;
«Κατέβηκε, αγκαλιάστηκαν ... δύο» (στ. 82): Πώς θα δικαιολογούσατε το διπλό θάνατο της Αρετής και της μάνας;
Σε ποιο σημείο αρχίζει η πλοκή του μύθου, πού κορυφώνεται και πού έχουμε τη «λύσι» του; Αιτιολογήστε την άποψή σας.
Ποιος, κατά τη γνώμη σας, είναι ο ήρωας που κυριαρχεί στη δράση του ποιήματος; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Ποια στάση παίρνει ο αφηγητής απέναντι στα πρόσωπα, τα γεγονότα και τις καταστάσεις που παρουσιάζονται στο τραγούδι;
Ποιο πρόσωπο του τραγουδιού σας προκαλεί τη μεγαλύτερη συμπάθεια και γιατί;
Ποια στοιχεία του ποιήματος προσδιορίζουν το κοινωνικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο δημιουργήθηκε αυτό το ποίημα;
Πώς δικαιολογείται η απότομη εξαφάνιση του Κωσταντή;
Ποιες είναι οι οικογενειακές σχέσεις που διαγράφονται στο ποίημα;
Το τραγούδι αρχίζει με μια κατάσταση «ευτυχίας». Πώς προσδιορίζεται αυτή;
«Οι οχτώ αδερφοί δε θέλουνε κι ο Κωσταντίνος θέλει» (στ. 8): Γιατί νομίζετε ότι υπερίσχυσε η γνώμη του Κωσταντή;
Να επισημάνετε στους στ. 42-65 δύο εκφραστικούς τρόπους που προσδίδουν δραματικότητα στο τραγούδι.
Ποιες λέξεις εκφράζουν στους στ. 22-28 το μητρικό θρήνο;
Ποιοι στίχοι εκφράζουν και πώς την απεριόριστη αγάπη και τη μεγάλη αδυναμία που είχε η μάνα της Αρετής προς την κόρη της;
Γιατί η μάνα στο μνήμα του Κωνσταντή «ανέσπα τα μαλλιά της», ενώ στα μνήματα των άλλων γιων της μόνο «έκλαιγε» και «μοιρολογιόταν»;
α)Να προσδιορίσετε ενότητες στους στίχους 1-41. β)Να αναφέρετε επιγραμματικά το θέμα κάθε ενότητας.
Γιατί ο Κωνσταντής λέει στην Αρετή: «- Έλα, Αρετή στο σπίτι μας, κι ας είσαι όπως και αν είσαι»;
Να αναφέρετε τις διαφορές που παρουσιάζει το ταξίδι του Κωσταντή προς την Αρετή από το ταξίδι της επιστροφής τους στην πατρική οικία.
Ποια στοιχεία του ποιήματος μας επιτρέπουν να το χαρακτηρίσουμε ως παραλογή;
Ποια εικόνα παρουσίαζε ο Κωσταντής μετά την «ανάστασή» του; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας αναφερόμενοι σε συγκεκριμένους στίχους του ποιήματος.
Να αναφέρετε τους εκφραστικούς τρόπους με τους οποίους αποδίδεται η συμφορά που έπληξε το σπίτι.
α)Ποια εικόνα αντικρίζει η Αρετή όταν επιστρέφει στο πατρικό σπίτι; β)Τι απέγινε ο Κωσταντής μετά την επιστροφή της Αρετής στο σπίτι;
Ο Κωσταντής με το βαρύ του όρκο ανέλαβε κάποια δέσμευση. α)Να εντοπίσετε τους στίχους που εκφράζουν τον όρκο και τη δέσμευση του Κωσταντή. β)Γιατί ο Κωσταντής δεν μπορούσε να τηρήσει τη δέσμευση που ανέλαβε; γ)Ποιο γεγονός επέτρεψε στον Κωσταντή να εκπληρώσει τελικά τον όρκο του και με ποιο τίμημα;
«Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά του δημοτικού τραγουδιού είναι ότι εμμένει στο ουσιώδες παραλείποντας τις λεπτομέρειες». Να αναφέρετε δύο περιπτώσεις που επαληθεύουν αυτό το σχόλιο.
Το τραγούδι αρχίζει με μια κατάσταση «ευτυχίας». α)Με ποιες λέξεις προσδιορίζεται; β)Τι εξυπηρετεί, κατά τη γνώμη σας, αυτό το στοιχείο στην πλοκή του τραγουδιού;
Να επισημάνετε τις αντιθέσεις που υπάρχουν στην πρώτη ενότητα (στ. 1-17) του ποιήματος.
Στο διάλογο μάνας - Κωσταντή ποιος υπερισχύει; Πώς κρίνετε το επιχείρημά του;
α)Να εντοπίσετε πρόσωπα ή/και γεγονότα που παρουσιάζονται στο ποίημα και τα οποία αντιστρατεύονται τον κόσμο της πραγματικότητας και της φυσικής τάξης. β)Να δικαιολογήσετε την παρουσία τους στο τραγούδι.
Ποιο θέαμα ενοχλεί ιδιαίτερα τα πουλάκια και γιατί;
α)Να αναφέρετε δύο σημεία στο τραγούδι όπου η δράση επιταχύνεται. β)Να δικαιολογήσετε τις επιλογές σας.
Ποιες από τις τεχνικές της αφήγησης (αφηγηματική περίληψη, αφηγηματικό σχόλιο, επιβράδυνση, αναδρομική αφήγηση κ.λπ.) μπορείτε να επισημάνετε στο ποίημα; Αναφερθείτε σε συγκεκριμένους στίχους.
Ποιοι στίχοι του τραγουδιού αυτού σας άρεσαν περισσότερο και γιατί;
Τι γνωρίζετε για την αρχαία οιωνοσκοπία; Ποιοι στίχοι στο τραγούδι μαρτυρούν την επιβίωσή της;
Βάλτε ένα Χ στο αντίστοιχο τετραγωνάκι, αν νομίζετε ότι το περιεχόμενο των παρακάτω προτάσεων είναι σωστό ή λανθασμένο: [Σωστό Λάθος] Οι στίχοι του ποιήματος είναι ανομοιοκατάληκτοι δεκαπεντασύλλαβοι. □□ / Το ποίημα αυτό εντάσσεται στην κατηγορία των δημοτικών τραγουδιών “Της ξενιτιάς”. □□ / Στο ταξίδι της επιστροφής χαλαρώνει ο γοργός ρυθμός του ποιήματος. □□ / Η αναγνώριση μάνας - Αρετής γίνεται με τα γνωστά στα δημοτικά τραγούδια «σημάδια». □□
Βάλτε σε κύκλο το γράμμα της απάντησης που θεωρείτε σωστή: Η «ανάσταση» του Κωσταντή είναι δικαιολογημένη, επειδή: α)πρόκειται για μια «πλαστή κατασκευή» β)έχει προηγηθεί «το μυριανάθεμα και η βαριά κατάρα» της μάνας (στ. 29) γ)είναι ένας κοινός τόπος στη λογοτεχνία και δεν μας εντυπωσιάζει δ)συνδέεται με τις σχετικές λαϊκές δοξασίες.
Α. Βάλτε ένα Χ στο αντίστοιχο τετραγωνάκι, αν νομίζετε ότι το περιεχόμενο των παρακάτω προτάσεων είναι σωστό ή λανθασμένο: [Σωστό Λάθος] α)Στο ποίημα αυτό εναλλάσσεται η αφήγηση με την περιγραφή και το διάλογο. □□ β)Οι στίχοι του ποιήματος είναι ανομοιοκατάληκτοι δεκαπεντασύλλαβοι. □□ γ)Η αναγνώριση μάνας - Αρετής γίνεται με τα γνωστά, στα δημοτικά τραγούδια, «σημάδια». □□ δ)Η «ανάσταση» του Κωσταντή είναι άσχετη με κάθε χριστιανική αντίληψη σχετικά με την ανάσταση των νεκρών. □□ Β. Να δικαιολογήσετε την επιλογή «Σωστό - Λάθος» στις περιπτώσεις (α) και (γ).
Πολλοί ισχυρίζονται ότι η παραλογή αυτή είναι ένα από τα καλύτερα δημοτικά τραγούδια μας. Ποια είναι η δική σας άποψη; Να στηρίξετε την απάντησή σας, παραπέμποντας σε συγκεκριμένους στίχους του ποιήματος.
Αφού λάβετε υπόψη σας: α)τις κύριες επιδιώξεις των τριών βασικών προσώπων του τραγουδιού και β)τους βασικούς αντιπάλους και συμμάχους τους στην προσπάθεια πραγματοποίησης των στόχων τους, να συνθέσετε ένα κείμενο στο οποίο να παρουσιάζετε ολοκληρωμένα τα σχόλιά σας για τα τρία πρόσωπα.
Ποια λειτουργία ασκεί ο διάλογος στο ποίημα;
Πώς παρουσιάζεται η Αρετή στο τραγούδι;

Εργασίες

Αφού διαβάσετε τη σερβική παραλλαγή του τραγουδιού “Του Νεκρού Αδελφού” να τη συγκρίνετε με την αντίστοιχη ελληνική και να δείξετε ποια σας άρεσε περισσότερο και γιατί. Η απάντησή σας να στηριχτεί σε συγκεκριμένους στίχους των ποιημάτων.
Μια ομάδα μαθητών να μετατρέψει το τραγούδι “Του Νεκρού Αδελφού” σε θεατρική μορφή και να το παρουσιάσει στην τάξη.
Έχει υποστηριχθεί ότι “ο μύθος του τραγουδιού ’Του Νεκρού Αδελφού’ συνδέεται με τα γνωστά από την αρχαία μυθολογία για την επάνοδο του Άδωνη στη γη ή για την ιστορία της Δήμητρας και της κόρης”. Να βρείτε, να καταγράψετε, να παρουσιάσετε στην τάξη αυτούς τους μύθους και να υποστηρίξετε την άποψή σας σε ένα κείμενο έκτασης περίπου 400 λέξεων σχετικά με το βαθμό σύνδεσής τους με το τραγούδι “Του Νεκρού Αδελφού”.
Στους Πέρσες του Αισχύλου επαναφέρεται στη ζωή (ανακαλείται) ο Δαρείος. Διαβάστε από αυτό το θεατρικό έργο τους στ. 628-680 και δείξτε αν και μέχρι ποιου βαθμού σχετίζονται οι στίχοι αυτοί με τους στ. 22-29 του τραγουδιού “Του Νεκρού Αδελφού”.